نشانههای کمبود پتاسیم در پسته
درختان پسته دچار کمبود پتاسیم رشد کمتر و برگهای کوچکی خواهند داشت. اولین علائم کمبود پتاسیم – مشابه کمبود نیتروژن – کمرنگ شدن برگها است. کمبود شدید پتاسیم منجر به زرد شدن برگها شده که ابتدا نوک برگ را دربر گرفته و سپس تاب خوردن لبه برگ را درپی دارد. مشابه موارد سمیت سدیم و کلر در پسته، پس از مدتی برگهای زرد شده به رنگ قهوهای درآمده و از شاخه میافتند. بیشترین تأثیرات کمبود پتاسیم را میتوان در برگهای پیرتر و همچنین جوانهها مشاهده کرد. علاوه براین، کاهش پتاسیم میتواند منجر به تاب خوردن برگچههای درخت به سمت پایین شود. کمبود پتاسیم در درختان پسته خطر ابتلای آنها را به بیماریهای قارچی نیز افزایش میدهد.
وجود پتاسیم در مقادیر کافی تأثیرات مثبتی ازجمله افزایش وزن مغز پسته، افزایش باردهی پسته خندان، و کاهش تعداد پستههای پوک و لکهدار را به همراه داشته و از این طریق بر کیفیت بار تأثیر میگذارد.
علائم استفاده بیشازحد از پتاسیم
استفاده افراطی از پتاسیم، بهویژه در خاکهایی که با کمبود منیزیم مواجه هستند، میتواند منجر به کمبود تغذیه منیزیم درخت و کاهش باردهی شود. برای جلوگیری از این امر میتوان بهصورت منظم میزان غلظت منیزیم را پایش کرد تا فرصت کافی برای تأمین آن وجود داشته باشد.
تغذیه درختان نابالغ با پتاسیم
اطلاعات جامعی درباره میزان نیاز درختان پسته به پتاسیم وجود نداشته، و شما میتوانید با آزمایش خاک پیش از شروع کشت و همچنین نمونهبرداری منظم و سالانه از برگها نسبت به میزان نیاز درختان به پتاسیم اطمینان حاصل کنید.
استفاده از پتاسیم برای تغذیه خاک
وجود پتاسیم کافی برای باردهی مناسب درخت، افزایش وزن مغز پسته، افزایش درصد پستههای خندان، و کاهش تعداد پستههای لکهدار یا پوک ضروری است. آزمایش درختان پسته کرمانی 9 تا 15 ساله نشان داد که به ازای هر 450 کیلوگرم محصول قابلفروش که از زمین زراعی خارج میشود، 10 کیلوگرم پتاسیم نیز از محتویات زمین حذف میشود. این مقدار شامل تمام ریزمغذیهایی میشود که در پوست، هسته، پستههای پوک، و سایر مشتقات غیرقابل فروش وجود دارد.
علاوه براین درختان پسته برای رشد به پتاسیم احتیاج دارند. بهطور متوسط پس از برداشت میوه و هرس کردن برگها، میزان دریافت پتاسیم نسبت به میزان از دست دادن آن به ازای هر درخت تا 82 گرم افزایش پیدا میکند. اگر باغی را با 120 درخت به ازای هر جریب فرنگی تصور کنید، این مقدار برابر با 11.7 کیلوگرم در هکتار میشود.
میزان باردهی (کیلوگرم بر هکتار) |
میزان نیاز به پتاسیم (میزان اکسید پتاسیم بر اساس کیلوگرم بر هکتار) |
1120 |
24 |
2300 |
38 |
3400 |
51 |
4500 |
64 |
5600 |
71 |
6700 |
90 |
در صورت کمبود پتاسیم و شرایط نامناسب خاک به مقادیر بیشتری از این ریزمغذی برای تغذیه درختان احتیاج خواهید داشت. آزمایش درختان پسته کرمانی 15 ساله نشان داد که استفاده از اکسید پتاسیم به مقدار 108 کیلوگرم بر هکتار بیشترین میزان باردهی را دربر دارد. البته استفاده افراطی از پتاسیم میتواند میزان جذب منیزیم و کلسیم را کاهش داده و کاهش میزان باردهی را دربر خواهد داشت. بهطور کل تحقیقات نشان دادهاند که افزایش تراکم پتاسیم و کاهش جذب منیزیم در پسته منجر به کاهش باردهی محصول میشوند.
زمان مناسب برای استفاده از کود پتاسیم
نیاز درخت به پتاسیم در بازه رشد مغز پسته (اواسط خرداد تا اواسط شهریور) افزایش پیدا میکند. درخت پسته در سالهای کم یا پر محصول بیش از 90 درصد نیاز خود به نیتروژن را در بازه رشد مغز دریافت میکند. بنابراین تغذیه کافی درخت با پتاسیم در این بازه برای داشتن یک محصول باکیفیت امری ضروری است.
فارغ از میزان باردهی درخت، میزان جذب و دفع پتاسیم در درخت پسته باید متعادل باشد. بهعبارتدیگر درخت پتاسیم ذخیرهشده در ساختار خود را بهصورت مداوم مصرف میکند. بر اساس تحقیقات، زمانبندی مطلوب کود دهی از طریق سیستم آبیاری قطرهای به این شکل است: 40 درصد از اواسط اردیبهشت تا اواسط خرداد، 40 درصد از اواسط خرداد تا اواسط تیر، و 20 درصد باقیمانده نیز از اواسط تیر تا اواسط مرداد.
به ازای هر 450 کیلوگرم محصول قابلفروش که از زمین زراعی خارج میشود، 12 کیلوگرم نیتروژن نیز از محتویات زمین حذف میشود. از سوی دیگر آزمایشهای مشابه بر روی درختان بادام نشان داد که استفاده از کود نیتروژن در مقادیر مناسب میتواند میزان کارآمدی زمین را تا 70% افزایش بدهد. با توجه به نحوه کود دهی و رواج سامانههای آبرسانی قطرهای و پاششی در مزارع پسته، این میزان کارآمدی را میتوان بهعنوان یک هدف مطلوب در نظر گرفت.
نحوه مطلوب استفاده از کود پتاسیم
بر اساس مطالعهای که در دو فصل در سه باغ پسته با کمبود پتاسیم انجام شد، توزیع کود پتاسیم بهصورت مایع و از طریق سیستم آبرسانی پاششی اثربخشی بیشتری نسبت به توزیع دستی آن در سطح خاک داشت.
علاوه براین، توزیع سطحی کود در زمینهایی که امکان رسوب پتاسیم وجود دارد اثربخشی بهتری خواهد داشت. توزیع پتاسیم بهصورت سطحی همچنین از واکنش آن با مواد آلی خاک جلوگیری کرده و با قرار دادن ماده در دسترسی ریشه به میزان جذب پتاسیم کمک میکند.
نوع کود
بر اساس آزمایشهای انجامشده بر روی درختان پسته کرمان، پتاسیم سولفات (K2SO4)، پتاسیم کلرید (KCI) و پتاسیم نیترات (KNO3) تأثیر یکسانی بر میزان پتاسیم در برگ، باردهی و کیفیت محصول داشتهاند. استفاده از پتاسیم کلرید به مدت سه سال نیز منجر به افزایش غلظت کلر در برگ پسته نشد. بااینحال پیش از استفاده از کود پتاسیم کلرید باید میزان سلامت زمین، نفوذپذیری خاک، شوری، لایهبندی، و میزان آبیاری را در نظر گرفت.
نحوه نمونهبرداری از خاک
برای بررسی میزان ریزمغذیهای خاک باید از محدوده ریشه درخت نمونهبرداری کرد. درختان پسته از ریشههای گسترده به همراه یک ریشه عمودی اصلی برخوردار هستند که به آنها توانایی استفاده از آب در اعماق زمین را میدهد. بااینحال بیشتر نیاز درخت به آب و ریزمغذیها از عمق 60 سانتیمتری خاک تأمین میشود؛ این امر بهویژه در باغهایی قابلمشاهده است که سیستم آبیاری آنها بهصورت مداوم و در مقادیر کم تنظیمشده است. درصورتیکه هدف شما بررسی شوری خاک است، توصیه میشود که از عمق 120 سانتیمتری خاک نمونهبرداری کنید.
تحلیل و بررسی نتیجه آزمایشها
رایجترین روش برای بررسی میزان پتاسیم در خاک، آزمایش آمونیوم استات است. در جدول زیر میتوانید نتیجه بررسی مقادیر پتاسیم و فسفر را مشاهده کنید.
میزان باردهی خاک |
میزان فسفر خاک با استفاده از آزمون Bray P1 (برای خاکهای اسیدی تا خنثی) |
میزان فسفر خاک با استفاده از آزمون Olsen (برای خاکهای خنثی تا قلیایی) |
میزان پتاسیم |
بسیار کم |
|
|
کمتر از 75 |
کم |
کمتر از 20 |
کمتر از 10 |
75 تا 150 |
متوسط |
20 تا 40 |
10 تا 20 |
150 تا 250 |
زیاد |
40 تا 100 |
20 تا 40 |
250 تا 800 |
بیشازحد |
بیشتر از 100 |
بیشتر از 40 |
بیشتر از 800 |
توجه: تمامی مقادیر به ppm (قسمت در میلیون) هستند.
درصورتیکه میزان تراکم قابلاستخراج پتاسیم در محدوده ریشه درخت پسته کمتر از 150 قسمت در میلیون باشد، میتوان نسبت به استفاده از کود پتاسیم اطمینان داشت. درصورتیکه میزان پتاسیم در اطراف ریشه بین 150 تا 250 قسمت در میلیون باشد، استفاده از پتاسیم تأثیری نخواهد داشت. با ترکیب روشهای نمونهبرداری خاک و برگ میتوان میزان تغییر پتاسیم را در خاک پایش کرد و بر اساس آن برای اضافه کردن کود تصمیم گرفت.
نمونهبرداری از برگ
نمونهبرداری از برگ در بهار
تحقیقات اخیر در حوزه پرورش پسته منجر به ایجاد مدلی برای پیشبینی میزان تراکم نیتروژن و پتاسیم شده است. این مدل با استفاده از اطلاعات بهدستآمده از آزمایش برگهایی که در ماه اردیبهشت و خرداد (30 تا 45 روز پس از شکوفه زدن درخت) جمعآوری شدهاند، میزان تراکم نیتروژن و پتاسیم را در اواخر فصل تابستان پیشبینی میکند. انجام نمونهبرداری در اوایل فصل رشد به شما کمک میکند تا در طول ماههای آینده میزان کود و ریزمغذیها را بهتر تنظیم کنید.
پیشنهاد ما برای نمونهبرداری از برگها:
1) مساحت سطح کشت خود را تقسیمبندی کرده و از هر قسمت بهصورت جداگانه نمونهبرداری کنید؛
2) برگها را از شاخههایی جمعآوری کنید که میوه نداشته و در معرض دید هستند؛
3) از هر درخت 10 برگ را از شاخههایی در ارتفاع حدود 2 متری و در محدوده سایبان (یا تاجپوش درخت) جمعآوری کنید؛
4) در هر قسمت از 18 درخت نمونهبرداری کنید؛ سعی کنید که این درختها از مرزبندیهای فرضی هر قسمت حدود 20 متر فاصله داشته باشند؛
5) تمام برگها را میتوانید در یک کیسه جمعآوری کنید؛
6) در آزمایشگاه میزان نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، مس، و منیزیم مورد بررسی قرار میگیرد؛
درنهایت میتوانید میزان تراکم تمام مواد مغذی موجود در زمان نمونهبرداری از درختان را در «مدل پیشبینی مغذیهای موردنیاز پسته» وارد کرده و بر اساس آن برنامه کود دهی خود را تنظیم کنید. برای مثال، میزان تراکم نیتروژن و پتاسیم پیشبینی شده طبق این مدل برای بازه زمانی اواسط تیر تا اواسط مرداد میتواند درباره برگهای نمونهبرداری شده در همان ماه صدق کند.
نمونهبرداری از برگ در تابستان
ما روش زیر را برای بررسی میزان مواد مغذی خاک در تابستان پیشنهاد میکنیم:
1) مساحت سطح کشت خود را تقسیمبندی کرده و از هر قسمت بهصورت جداگانه نمونهبرداری کنید؛
2) نمونهبرداری را از اوایل ماه مرداد شروع کرده و تا اواسط شهریور ادامه بدهید؛
3) بهصورت تصادفی برگچههای کاملاً بازشده را از وسط برگهای مرکب بدون میوهای جمعآوری کنید که حدود 2 متر از زمین فاصلهدارند؛
4) در هر قسمت از 10 تا 20 درخت نمونهبرداری کنید؛
5) به ازای هر درخت 4 تا 10 برگ را جمعآوری کنید؛
6) برای افزایش دقت نمونهگیری و ارزیابی صحیح ریزمغذیها، از جمعآوری برگهایی که در طول فصل در معرض کود دهی برگی بودهاند خودداری کنید؛
7) برگها را در پاکتهای نشانهگذاری شده قرار داده و آنها را تا حداکثر 24 ساعت پس از نمونهبرداری به آزمایشگاه ببرید؛
تحلیل نتایج
میزان تراکم ریزمغذیها در برگ میتواند در طول فصل دستخوش تغییر شود، و حتی برگهای یک درخت نیز میتوانند حاوی مقادیر متفاوتی از ریزمغذیها باشند. مقادیر جدول زیر مربوط به نمونه برگهایی هستند که در بازه اوایل مرداد تا اواسط شهریور نمونهبرداری شدهاند. البته درصورتیکه قصد دارید وضعیت دریافت ریزمغذیها در درختان مختلف را مقایسه کنید، میتوانید در زمان دلخواه نمونهبرداری را انجام دهید.
تحلیل نتایج نمونهبرداری |
نیتروژن |
فسفر |
پتاسیم |
مقدار بحرانی (CV) |
1.8% |
0.14% |
1.6% |
بازه پیشنهادی |
2.2-2.5 |
0.14-0.17 |
1.8-2.0 |
جدول مقادیر ریزمغذیها (مقادیر بر اساس درصد ریزمغذیها در وزن خالص برگ هستند)
در شرایطی که مقدار ریزمغذیهای موجود در برگ از مقدار بحرانی کمتر باشد، باردهی درخت به همان نسبت کاهش پیدا کرده و میتوان علائم کاهش ریزمغذیها را مشاهده کرد. در صورت حفظ کردن سطح ریزمغذیها در بازه پیشنهادی، میزان رشد و باردهی درخت به حالت ایدهآل بازمیگردد.
نشانههای کمبود نیتروژن در تغذیه پسته
رشد درختان پستهای که با کمبود نیتروژن مواجه هستند کاهش پیدا میکند. جوانه این درختان نازک و کوتاه بوده و پوسته جوانههای جدید ممکن است به رنگ قرمز متمایل باشند.
برگها در ابتدا به رنگ سبز روشن و سپس زرد درآمده و پس از مدت کوتاهی از روی شاخه میافتند. برگ درختان مواجه با کمبود نیتروژن معمولاً کوچکتر بوده، اما ازلحاظ شکل عادی هستند. دم برگ و رگبرگهای درختان دچار کمبود نیتروژن به رنگ قرمز درمیآیند. با توجه به حرکت نیتروژن در ساختار گیاه، معمولاً نشانههای کمبود آن ابتدا در برگهای قدیمیتر قابلمشاهده است.
میزان باردهی درخت نیز در صورت کمبود نیتروژن دچار کاهش میشود. آبیاری بیشازحد، کم آبیاری، یا بیماری پژمردگی قارچی نیز منجر به کم باردهی درخت پسته میشوند. به این دلیل بهترین راه بررسی نشانههای کمبود نیتروژن، آزمایش برگ است.
تغذیه درختان نابالغ با کود نیتروژن
میزان نیاز درختان نابالغ پسته به کود نیتروژن به سطح فعلی مواد مغذی خاک بستگی دارد. اطلاعات بهدستآمده از تحلیل برگ به شما کمک میکند تا مقدار کود یا ریزمغذیهای مورداستفاده خود را تنظیم کنید. توجه داشته باشید که میزان تراکم پیشنهادی ریزمغذیها در درختان نابالغ نسبت به درختان بالغ بیشتر است. برای مثال میزان پیشنهادی تراکم نیتروژن در برگ درختان نابالغ 2.9% بوده، که بسیار بالاتر از مقدار پیشنهادی برای درختان بالغ است. در جدول زیر میزان استفاده از نیتروژن را برای درختان نابالغ مشاهده میکنید:
سن درخت |
نرخ استفاده از کود نیتروژن |
|
(کیلوگرم بر هکتار) |
(کیلوگرم بر درخت) |
|
اولین گلدهی |
0 تا 13 |
0 تا 0.1 |
دومین گلدهی |
20 تا 26 |
0.16 تا 0.22 |
سومین گلدهی |
33 تا 47 |
0.28 تا 0.39 |
چهارمین گلدهی |
67 تا 80 |
0.56 تا 0.67 |
پنجمین گلدهی |
112 تا 134 |
0.89 تا 1.12 |
ششمین گلدهی |
134 تا 145 |
1.12 تا 1.23 |
هفتمین گلدهی |
151 تا 168 |
1.23 تا 1.45 |
بهترین زمان استفاده از کود برای درختان نابالغ از اواسط بهار تا اوایل تابستان است. استفاده دیرهنگام از کود (برای مثال در نیمه دوم شهریور) منجر به رشد بیشازحد گیاه و تعویق خواب زمستانی آن شده و از سوی دیگر خطر سرمازدگی را افزایش میدهد.
اطلاعات کاملی درباره تأثیر انواع مختلف کود و ریزمغذیها بر روی درختان پسته نابالغ وجود ندارد. در مورد درختان نابالغ بادام، پیشنهاد میشود که به دلیل تراکم بالای کودهای مایع در محدوده ریشه و خطر خشکیدگی آن ابتدا از کودهای معمولی (گیاهی، حیوانی) استفاده شود. برای درختانی که دومین گلدهی خود را پشت سر گذاشتهاند میتوان از کودهای ازت مایع (UN-32) یا ترکیب نیتروژن و کلسیم (CAN-17) استفاده کرد. درنهایت، پیشنهاد میشود که از کودهای پودری حداقل در شعاع 40 سانتیمتری تنه درخت و در محدوده سیستم آبیاری استفاده کنید.
استفاده از نیتروژن در خاک
روش پیشنهادی برای برنامهریزی کود دهی با نیتروژن
1) مساحت کشت خود را به چند قسمت مساوی تقسیم کرده و میزان نیتروژن را بهصورت جداگانه برای هر قسمت مدیریت کنید؛
2) بر اساس میزان باردهی مورد انتظار خود از درختان، میزان کود دهی نیتروژن را پیش از فصل رشد مشخص کنید؛
3) میزان نیتروژن دریافتی از طریق سیستم آبیاری یا کودهای طبیعی را نیز در محاسبات خود در نظر داشته باشید؛
4) کودهای مبتنی بر نیتروژن را در برنامه کود دهی پیش از فصل خود در نظر گرفته و از آنها در ابتدای فصل رشد استفاده کنید؛
5) برای بررسی اثربخشی برنامه کود دهی خود از اواسط ماه اردیبهشت تا اواسط خرداد از درختان نمونهبرداری کنید؛
6) میزان استفاده از کود نیتروژن در ادامه فصل رشد گیاه را با توجه به نتیجه نمونهبرداری تنظیم کنید؛
درنهایت باید اضافه کرد که تمام تصمیمات مربوط به کود دهی باید با توجه به شرایط اقلیمی محیط اتخاذ شوند.
نرخ مطلوب استفاده از کود نیتروژن
آزمایش درختان پسته کرمان 9 تا 15 ساله نشان داد که به ازای هر 450 کیلوگرم محصول قابلفروش که از زمین زراعی خارج میشود، 12 کیلوگرم نیتروژن نیز از محتویات زمین حذف میشود. از سوی دیگر آزمایشهای مشابه بر روی درختان بادام نشان داد که استفاده از کود نیتروژن در مقادیر مناسب میتواند میزان کارآمدی زمین را تا 70% افزایش بدهد. با توجه به نحوه کود دهی و رواج سامانههای آبرسانی قطرهای و پاششی در مزارع پسته، این میزان کارآمدی را میتوان بهعنوان یک هدف مطلوب در نظر گرفت.
برای مثال تصور کنید که در یک مزرعه با برداشت 4500 کیلوگرم محصول قابلفروش در هر هکتار، 50 کیلوگرم بر هکتار کود نیتروژن از زمین خارج شده است. درصورتیکه اثربخشی 70 درصدی را بهعنوان هدف خود در نظر گرفته و از روشهای کود دهی طبیعی یا دستگاههای آبرسانی نیز استفاده نکرده باشید، به تقریباً 180 کیلوگرم نیتروژن در هر هکتار احتیاج خواهید داشت.
علاوه براین برای تأمین نیاز رشد درخت نیز به نیتروژن احتیاج دارید. بهطور متوسط پس از برداشت میوه و هرس کردن برگها، میزان دریافت نیتروژن نسبت به میزان از دست دادن آن به ازای هر درخت تا 78 گرم افزایش پیدا میکند. اگر باغی را با 120 درخت به ازای هر جریب فرنگی تصور کنید، این مقدار برابر با 23 کیلوگرم در هکتار میشود. البته باید اضافه کرد که میزان نیتروژن موجود در درخت در سالهای کم محصول افزایش داشته، درحالیکه این مقدار در سالهای پر محصول افزایش پیدا میکند. نیتروژنی که در سالهای کم محصول در درخت ذخیره شده است، معمولاً بین زمان جوانهزنی درخت تا ترک خوردن پوست پسته استفاده میشود. در جدول زیر مقدار پیشنهادی استفاده از کود نیتروژن بر اساس میزان باردهی و کارآمدی سیستم آبیاری ارائهشده است.
میزان باردهی (کیلوگرم بر هکتار) |
میزان خروج نیتروژن از خاک (کیلوگرم بر هکتار) |
میزان استفاده از کود نیتروژن در سیستم آبرسانی قطرهای (کیلوگرم بر هکتار) |
میزان استفاده از کود نیتروژن در سیستم آبرسانی جویچهای (کیلوگرم بر هکتار) |
1120 |
32 |
45 |
62 |
2300 |
62 |
90 |
125 |
3400 |
94 |
135 |
184 |
4500 |
125 |
180 |
250 |
5600 |
156 |
225 |
314 |
6700 |
188 |
270 |
376 |
زمان استفاده از کود برای درختان در سال پر محصول
در بازه زمانی بین خواب زمستانی (اواسط دی ماه) تا برگزنی، تقریباً کل نیاز درختان از طریق نیتروژن ذخیره شده در گیاه تأمین شده و مقدار نیتروژن جذب شده از خاک در عمل صفر است. به این دلیل، احتمال عدم جذب کود نیتروژن در ماه فروردین و فرورفتن آن به اعماق فراتر از ریشه درخت بالا است. در سالهای پر محصول تقریباً 30 درصد از نیتروژن در طول رشد بهاره (اواخر فروردین تا اواسط مرداد) و 70 درصد آن در طول رشد مغز پسته جذب میشود. طبق یافتهها میزان جذب نیتروژن بین زمان برداشت و شروع پیری برگها ناچیز است.
حداقل 80 درصد ریزمغذیها باید در بازه رشد درخت – یعنی از اول بهار و آغاز برگزنی تا اوایل ترکخوردگی پوست پسته – تأمین شود. پیشنهاد میکنیم که نیاز سالانه درختان به کود را به این شکل تقسیم کنید: 20 درصد کود را پس از آغاز برگزنی، 30 درصد در طول رشد میوه، 30 درصد در زمان رشد هسته، و 20 درصد آن را همزمان با رسیدن میوه یا در اولین فرصت پس از برداشت محصول (تا زمانی که برگها هنوز سالم هستند) به خاک اضافه کنید.
بهتر است تأمین نیاز درخت پسته به نیتروژن در بازه بین برگزنی تا ترک خوردن پوست را حداقل در دو نوبت یا در حالت ایدهآل در چهار نوبت انجام بدهید. تغذیه چندباره درخت در مقادیر کم به پایدار بودن میزان جذب نیتروژن کمک کرده و از غلظت بالا و شسته شدن آن در زمان آبیاری یا باران جلوگیری میکند.
زمان استفاده از کود برای درختان در سال کممحصول
نیاز به نیتروژن در طول رشد بهاره در درختان کم محصول بیشتر از محصولات پر محصول است. بهعبارتدیگر درختان در سالهای کم محصول و در اوایل بهار نیاز بیشتری به نیتروژن دارند. به این دلیل نیمی از نیتروژن موردنیاز درختان کم محصول را میتوان پیش از سخت شدن پوست پسته و باقی آن را بین اواسط تیر تا اواسط مرداد به خاک اضافه کرد. از سوی دیگر تا جای ممکن باید از اضافه کردن دیرهنگام نیتروژن به خاک خودداری کنید. استفاده از نیتروژن در نیمه دوم شهریور برای درختان کم محصول میتوان منجر به رشد بیشازحد درخت، تعویق خواب زمستانی، و افزایش خطر سرمازدگی شود.
نحوه استفاده
تحقیقات در زمینه تأثیرات استفاده از ریزمغذیها برای پرورش پسته محدود است. بااینحال میتوان از تجربیات بهدستآمده در پرورش سایر محصولات استفاده کرد.
بهترین مدل کاربری نیتروژن در باغهای دارای سیستم آبیاری پاششی، استفاده از روش کودآبیاری است. در این روش کود نیتروژن حلشده در آب در یکسوم میانی بازه زمانی آبیاری به سیستم تزریق میشود. برای مثال در یک سیستم آبیاری 18 ساعته، کود نیتروژن بین ساعت ششم تا دوازدهم در سیستم تزریق میشود. با این کار نهتنها میتوان از نفوذ اوره و نیترات به خارج از محدوده ریشه جلوگیری کرد، بلکه میتوان نسبت به عدم تهنشین شدن نیتروژن در سیستم آبیاری و توزیع مناسب آن اطمینان داشت.
در استفاده از کودهای اوره و آمونیوم و اضافه کردن آن به سیستم آبیاری باید بهسرعت عمل کرد، چراکه فرار بودن آمونیاک میتواند منجر به کاهش حجم کود شود. بهترین روش استفاده از کودها پخش کردن آن بهصورت ردیفی بوده و باید از توزیع آن در تمام سطح زمین خودداری کرد. توزیع کود خارج از سطح کشت منجر به جذب آن توسط علفهای هرز شده یا به دلیل عدم تراکم ریشه بهکلی از چرخه خارج میشود.
نوع ریزمغذی
تعدادی از مشتقات معدنی کود نیتروژن در دسترس پرورشدهندگان پسته هستند. کودهای معدنی نیتروژن را به شکل اوره، آمونیوم، نیترات، یا ترکیبی از هر سه ارائه میدهند. نیتروژن موجود در کودهای معدنی در محیطهای کشاورزی رفتار متفاوتی را از خود نشان میدهند. نیترات توانایی حرکت بالایی در خاک – بهویژه خاکهای ماسهای و متخلخل – داشته و بهراحتی میتواند به همراه آب باران یا سیستم آبیاری به اعماق پایینتر از ریشه درخت نفوذ کند. اوره نیز میتواند نسبتاً در خاک فرار باشد، اما بهسرعت به آمونیوم تبدیل میشود. اگرچه آمونیوم نسبت به کودهای معدنی دیگر کمتر فرار است، اما میکروارگانیسمهای موجود در زمینهای مرطوب و گرم میتوانند آن را بهسرعت به نیترات تبدیل کنند. افزایش نیترات یا «شوره زنی» میتواند کاهش pH خاک را دربر داشته باشد. شوره زنی خاک بهویژه در شرایطی تشدید میشود که کود دهی آمونیوم با دستگاههای آبیاری پاششی انجام شده است. احتمال تبخیر آمونیوم و اوره در خاکهای خشک و قلیایی که زیرورو نشدهاند بیشتر است.
یکی از کودهای نیتروژن رایج مورداستفاده در دستگاههای کودآبیاری ازت مایع (UN-32) است. سایر کودهای نیتروژن نسبتاً حلال در آب شامل اوره، آمونیوم سولفات، و پتاسیم نیترات میشود. از هیدروکسید آمونیاک نیز میتوان برای کودآبیاری استفاده کرد. البته این ماده میتواند منجر به افزایش میزان pH آب شده، که در صورت وجود کلسیم یا منیزیوم منجر به رسوب شیمیایی میشود. میزان بالای pH آب همچنین میتواند منجر به افزایش احتمال فرار بودن آمونیاک شود. استفاده از کلسیم نیترات در آبی که دارای غلظت بالای بیکربنات است نیز منجر به رسوب شیمیایی میشود.
کود دهی برگی نیتروژن
تغذیه نیتروژن پسته از طریق کود دهی برگی نمیتواند کل نیاز درخت به این ریزمغذی را تأمین کند. بااینحال، از کود دهی برگی نیتروژن میتوان بهعنوان یک روش مکمل درزمانی استفاده کرد که شرایط خاک نامناسب بوده یا تقاضای بازار بالا است. یک مطالعه بر روی درختان پسته 14 ساله کرمان نشان داد که کود دهی برگی درختان پسته با استفاده از پتاسیم نیترات یا اوره حاوی بیورت پس از سه هفته منجر به افزایش غلظت نیتروژن در برگ شده است. طبق یافتههای این مطالعه، کود اوره اثربخشی بیشتری نسبت به پتاسیم نیترات داشت.
کود دهی برگی با استفاده از محلولهای اشباعشده نیتروژن میتواند منجر به سوختگی برگ شود. برای مثال استفاده از 370 و 750 لیتر محلول اوره حاوی بیورت (نیتروژن 1.5 درصد) در هر جریب فرنگی (0.4 هکتار) منجر به سوختگی قابلتوجه در برگچههای پسته شد. استفاده از مقادیر مذکور به ترتیب منجر به مشاهده 5.6 و 10.6 کیلوگرم نیتروژن در هر جریب فرنگی شد. در یک مطالعه دیگر، استفاده از محلول اوره حاوی بیورت با غلظت نیتروژن 0.43% و محلول پتاسیم نیترات با غلظت نیتروژن 0.14% منجر به کاهش سطح سوختگیها شد. در این مطالعه هر دو محلول با اضافه کردن 2 کیلوگرم کود مایع به 190 لیتر آب به دست آمد.
کود دهی برگی با استفاده از اوره حاوی بیورت و سیتوکینین (6-بنزیل آدنین) منجر به بهبود پایداری غنچههای درخت میشود. البته این امر صرفاً در سالهای پربارش صدق کرده و باردهی درخت در سالهای کم بارش باوجود کود دهی برگی همچنان به میزان قابل توجهی کم بود.
نمونهبرداری از خاک
بررسی میزان نیترات خاک معمولاً در زمان کشت گیاهان یکساله انجامشده و معمولاً برای محصولات باغی انجام نمیشود. بااینحال با نمونهبرداری خاک و بررسی میزان نیتروژن در اطراف ریشه میتوان تصمیمات بهتری درزمینه مدیریت ریزمغذیها اتخاذ کرد.
تغذیه نیتروژن گیاه معمولاً به سطح نیترات موجود در آن در زمان برگ دهی بستگی دارد. در صورت وجود 1 قسمت در میلیون نیترات نیتروژن (NO3-N) در هر 30 سانتیمتر خاک، میتوان گفت که مقدار آن به ازای هر یک هکتار بین 1.5 تا 1.8 کیلوگرم است. برای مثال اگر تراکم نیترات نیتروژن در عمق 30 سانتیمتری خاک برابر با 5 قسمت در میلیون باشد، مقدار آن در هر هکتار بین 8 تا 9 کیلوگرم است. از سوی دیگر نیترات موجود در خاک در پاییز احتمالاً در طول زمستان دچار آبشویی میشود. این امر بهویژه در خاکهای ماسهای با توانایی جذب آب پایین تشدید خواهد شد. از سوی دیگر تراکم بالای خاک (مانند خاک رس) میتواند منجر به افزایش میزان کود نیتروژن در سطوح فراتر از نیاز درخت شود.
نمونهبرداری از برگ در بهار
تحقیقات اخیر در حوزه پرورش پسته منجر به ایجاد مدلی برای پیشبینی میزان تراکم نیتروژن و پتاسیم شده است. این مدل با استفاده از اطلاعات بهدستآمده از آزمایش برگهایی که در ماه اردیبهشت و خرداد (30 تا 45 روز پس از شکوفه زدن درخت) جمعآوری شدهاند، میزان تراکم نیتروژن و پتاسیم را در اواخر فصل تابستان پیشبینی میکند. انجام نمونهبرداری در اوایل فصل رشد به شما کمک میکند تا در طول ماههای آینده میزان کود و ریزمغذیها را بهتر تنظیم کنید.
پیشنهاد ما برای نمونهبرداری از برگها:
1) مساحت سطح کشت خود را تقسیمبندی کرده و از هر قسمت بهصورت جداگانه نمونهبرداری کنید؛
2) برگها را از شاخههایی جمعآوری کنید که میوه نداشته و در معرض دید هستند؛
3) از هر درخت 10 برگ را از شاخههایی در ارتفاع حدود 2 متری و در محدوده سایبان (یا تاجپوش درخت) جمعآوری کنید؛
4) در هر قسمت از 18 درخت نمونهبرداری کنید؛ سعی کنید که این درختها از مرزبندیهای فرضی هر قسمت حدود 20 متر فاصله داشته باشند؛
5) تمام برگها را میتوانید در یک کیسه جمعآوری کنید؛
6) در آزمایشگاه میزان نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، مس، و منیزیم موردبررسی قرار میگیرد؛
درنهایت میتوانید میزان تراکم تمام مواد مغذی موجود در زمان نمونهبرداری از درختان را در «مدل پیشبینی مغذیهای موردنیاز پسته» وارد کرده و بر اساس آن برنامه کود دهی خود را تنظیم کنید. برای مثال، میزان تراکم نیتروژن و پتاسیم پیشبینی شده طبق این مدل برای بازه زمانی اواسط تیر تا اواسط مرداد میتواند درباره برگهای نمونهبرداری شده در همان ماه صدق کند.
نمونهبرداری از برگ در تابستان
ما روش زیر را برای بررسی میزان مواد مغذی خاک در تابستان پیشنهاد میکنیم:
1) مساحت سطح کشت خود را تقسیمبندی کرده و از هر قسمت بهصورت جداگانه نمونهبرداری کنید؛
2) نمونهبرداری را از اوایل ماه مرداد شروع کرده و تا اواسط شهریور ادامه بدهید؛
3) بهصورت تصادفی برگچههای کاملاً بازشده را از وسط برگهای مرکب بدون میوهای جمعآوری کنید که حدود 2 متر از زمین فاصلهدارند؛
4) در هر قسمت از 10 تا 20 درخت نمونهبرداری کنید؛
5) به ازای هر درخت 4 تا 10 برگ را جمعآوری کنید؛
6) برای افزایش دقت نمونهگیری و ارزیابی صحیح ریزمغذیها، از جمعآوری برگهایی که در طول فصل در معرض کود دهی برگی بودهاند خودداری کنید؛
7) برگها را در پاکتهای نشانهگذاری شده قرار داده و آنها را تا حداکثر 24 ساعت پس از نمونهبرداری به آزمایشگاه ببرید؛
تحلیل نتایج
میزان تراکم ریزمغذیها در برگ میتواند در طول فصل دستخوش تغییر شود، و حتی برگهای یک درخت نیز میتوانند حاوی مقادیر متفاوتی از ریزمغذیها باشند. مقادیر جدول زیر مربوط به نمونه برگهایی هستند که در بازه اوایل مرداد تا اواسط شهریور نمونهبرداری شدهاند. البته درصورتیکه قصد دارید وضعیت دریافت ریزمغذیها در درختان مختلف را مقایسه کنید، میتوانید در زمان دلخواه نمونهبرداری را انجام دهید.
تحلیل نتایج نمونهبرداری |
نیتروژن |
فسفر |
پتاسیم |
مقدار بحرانی (CV) |
1.8% |
0.14% |
1.6% |
بازه پیشنهادی |
2.2-2.5 |
0.14-0.17 |
1.8-2.0 |
جدول مقادیر ریزمغذیها (مقادیر بر اساس درصد ریزمغذیها در وزن خالص برگ هستند)
در شرایطی که مقدار ریزمغذیهای موجود در برگ از مقدار بحرانی کمتر باشد، باردهی درخت به همان نسبت کاهش پیداکرده و میتوان علائم کاهش مغذیها را مشاهده کرد. در صورت حفظ کردن سطح ریزمغذیها در بازه پیشنهادی، میزان رشد و باردهی درخت به حالت ایدهآل بازمیگردد.
علائم کمبود فسفر در پسته
کمبود فسفر در درختان پسته منجر به کاهش رشد، کوچک شدن جوانه و میانگره، و برگهای کوچکتر میشود. علاوه براین پوست درخت، پایین جوانهها و دم برگها نیز به رنگ قرمز متمایل میشوند. بیماری کلروز منجر به تغییر رنگ برگها ابتدا به رنگ سبز مات و سپس متمایل به زرد شده، و نقاط قهوهای رنگ و سوخته در برگهای زیرین جوانهها حاکی از مردگی بافت گیاه است. در صورت تشدید کمبود فسفر رنگ بافت به برنزی متمایل میشود. علائم بیماری کلروز را ابتدا میتوان در برگهای نزدیک به خوشه مشاهده کرد. در صورت تشدید کمبود فسفر، برگها خشکشده و با سرعت از درخت میریزند.
تغذیه درختان نابالغ با فسفر
کمبود فسفر بهندرت در میان درختان پسته مشاهدهشده است. شما میتوانید با انجام آزمایش خاک پیش از شروع کشت و نمونهبرداری منظم از برگها نیاز درختان خود به کود فسفر را بررسی کنید. برای اطلاعات بیشتر در این مورد میتوانید از مشاوران کمک بگیرید.
اگرچه اطلاعات دقیقی برای نحوه استفاده از فسفر در زمینهای کشت پسته در دست نیست، اما میتوان از تجربیات بهدستآمده در سایر محصولات استفاده کرد. برای مثال در مورد درختان بادام توصیهشده است تا از کودهایی با نسبت ترکیب 15-15-15 یا 12-12-12 در زمان اولین و دومین گلدهی استفاده کنید. میزان استفاده از فسفر در این مورد معمولاً بر اساس نیاز درخت به نیتروژن تعیین میشود.
تحقیقات درزمینه فندق نشان داده است که استفاده از کود فسفر در چالههایی با عمق 15 سانتیمتر در کنار درخت اثربخشی بسیار بیشتری نسبت به توزیع کود بهصورت دستی دارد. این چالهها را میتوانید با توجه بهاندازه درخت با فاصله 60 سانتیمتری یا بیشتر از تنه درخت بکنید. البته دقت داشته باشید که چالهها در محدوده مرطوب سیستم آبیاری قرار داشته باشند.
استفاده از فسفر در خاک
با توجه به نادر بودن عارضه کمبود فسفر در درختان پسته، در حال حاضر توصیه علمی قطعی و مشخصی برای استفاده از این کود در محیط کشاورزی وجود ندارد. شما میتوانید با نمونهبرداری و بررسی خاک بهصورت منظم نسبت به کافی بودن مقدار فسفر اطمینان حاصل کنید.
مقدار استفاده از فسفر
به دلیل خارج شدن ریزمغذیها از خاک در هر دور برداشت محصول، بهتر است تا یک برنامه طولانیمدت برای جایگزین کردن آنها داشته باشید. تقریباً به ازای هر 450 کیلوگرم محصول قابل فروشی که از باغهای پسته برداشته میشود، 1.3 کیلوگرم فسفر (معادل 3.2 کیلوگرم فسفر پنتااکسید) از خاک خارج میشود. این مقدار همچنین شامل تمامی ریزمغذیهایی میشود که در پوست و هسته، پستههای پوک، و سایر مواد غیرقابل فروش وجود دارند.
در صورت کمتر یا بیشتر بودن میزان فسفر از مقادیر پیشنهادی توصیه میشود تا میزان استفاده خود از کود را تنظیم کنید. برای اطلاع از میزان دقیق نیاز زمین به کود فسفر میتوانید با مشاوران کشاورزی تماس بگیرید.
یک پژوهش بر روی درختان پسته 21 ساله در زمان خواب زمستانی نشاندهنده وجود تقریباً 270 گرم فسفر در ساختار آنها بود. اگر یک باغ با تراکم حدود 300 درخت در هکتار را در نظر بگیریم، هرساله به 3.7 کیلوگرم فسفر پنتااکسید (معادل 1.6 کیلوگرم کود فسفر) احتیاج خواهیم داشت. تحقیقات همچنین نشان داده است که میزان فسفر موجود در درخت پسته پس از سالهای کممحصول نسبت به سالهای پرمحصول بیشتر است. دلیل این امر نیز مصرف فسفر ذخیرهشده توسط درخت در سالهای پرمحصول است.
زمان مناسب برای استفاده از فسفر
در سالهای پرمحصول، میزان جذب فسفر در طول رشد بهاره (اول فروردین تا اواسط خرداد) تنها 5 درصد بوده، درحالیکه 95 درصد جذب فسفر در طول تشکیل مغز پسته صورت میگیرد. در سالهای کممحصول 36 درصد از کل فسفر مصرفی درخت در طول رشد بهاره جذب میشود. از سوی دیگر، میزان جذب فسفر بین برداشت محصول و پیری برگها در سالهای کممحصول ناچیز است. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که اولویت تغذیه پسته با فسفر در زمان تشکیل مغز است.
با توجه به عدم جذب یا شسته شدن فسفر در خاک، زمان استفاده از این کود برخلاف کود نیتروژن اهمیت بالایی ندارد. معمولاً از کود فسفر در بازه اواسط آبان تا اواسط آذر و همزمان با ریزش برگها استفاده میشود. بااینحال قلیایی یا اسیدی بودن خاک میتواند منجر به رسوب شدید فسفر در خاک شود. درصورتیکه خاک مورداستفاده شما چنین ویژگی دارد، توصیه میشود تا از کود فسفر در زمان نیاز درخت استفاده کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید از مشاوران کشاورزی کمک بگیرید.
نحوه استفاده از کود فسفر
تجربه نشان داده است که توزیع کود فسفر بهصورت خطی (در امتداد خط کشت) یا حلقهای (در اطراف تنه درخت) اثربخشی بیشتری نسبت به توزیع دستی و تصادفی آن دارد.
با توجه به امکان رسوب فسفر در حضور ترکیبات معدنی، امکان نفوذ آن به اعماق پایینتر از ریشه درخت یا شسته شدن آن بهوسیله سیستم آبرسانی یا آب باران وجود ندارد. علاوه براین، توصیه میشود تا برای بهرهوری بیشتر کود را با خاک ترکیب کنید. ما توصیه میکنیم که در دو سمت ردیف درختان چالههایی را با عمق 15 تا 20 سانتیمتر حفر کرده و یک تا دو مشت کود را در هر چاله اضافه کنید.
کود فسفر را همچنین میتوان با استفاده از سیستم آبرسانی پاششی توزیع کرد. البته در این شرایط احتمال تشکیل رسوب کلسیم فسفات افزایش پیدا کرده که میتواند منجر به مسدود شدن دهانه نازلها شود.
آزمایش خاک
نمونهبرداری و تحلیل شرایط خاک
برای بررسی میزان ریزمغذیهای خاک باید از محدوده ریشه درخت نمونهبرداری کرد. درختان پسته از ریشههای گسترده به همراه یک ریشه عمودی اصلی برخوردار هستند که به آنها توانایی استفاده از آب در اعماق زمین را میدهد. بااینحال بیشتر نیاز درخت به آب و ریزمغذیها از عمق 60 سانتیمتری خاک تأمین میشود؛ این امر بهویژه در باغهایی قابلمشاهده است که سیستم آبیاری آنها بهصورت مداوم و در مقادیر کم تنظیم شده است. درصورتیکه هدف شما بررسی شوری خاک است، توصیه میشود که از عمق 120 سانتیمتری خاک نمونهبرداری کنید.
میزان تأمین نیاز درخت به فسفر تا حد زیادی به سطح pH خاک بستگی دارد. عوامل بازدارنده از فعالیت و جذب فسفر در خاکهای اسیدی و خاکهای قلیایی، به ترتیب وجود مواد معدنی آهن و آلومینیوم، و تشکیل ترکیبات غیر محلول کلسیم فسفات است. به این دلیل فرآیند آزمایش خاک به میزان قلیایی یا اسیدی بودن آن بستگی دارد. توصیه میشود تا در صورت آزمایش خاک برای میزان pH از آزمایشهای مناسب استفاده کنید.
تحلیل نتایج بهدستآمده از آزمایش
در جدول زیر مقادیر مختلف پتاسیم و تناسب آن را با توانایی باردهی زمین مشاهده میکنید. درصورتیکه بر اساس اطلاعات این جدول زمین کشت شما به تغذیه فسفر احتیاج دارد، بهتر است تا مقدار آن را با توجه به میزان فسفر خارج شده از خاک با هر دور برداشت محصول تنظیم کنید.
میزان باردهی خاک |
میزان فسفر خاک با استفاده از آزمون Bray P1 (برای خاکهای اسیدی تا خنثی) |
میزان فسفر خاک با استفاده از آزمون Olsen (برای خاکهای خنثی تا قلیایی) |
میزان پتاسیم |
بسیار کم |
|
|
کمتر از 75 |
کم |
کمتر از 20 |
کمتر از 10 |
75 تا 150 |
متوسط |
20 تا 40 |
10 تا 20 |
150 تا 250 |
زیاد |
40 تا 100 |
20 تا 40 |
250 تا 800 |
بیشازحد |
بیشتر از 100 |
بیشتر از 40 |
بیشتر از 800 |
توجه: تمامی مقادیر به ppm (قسمت در میلیون) هستند.
نمونهبرداری از برگها
فرآیند نمونهبرداری
توصیه میشود تا از فرآیند نمونهبرداری زیر برای بررسی میزان ریزمغذیهای خاک استفاده کنید.
1) مساحت سطح کشت خود را تقسیمبندی کرده و از هر قسمت بهصورت جداگانه نمونهبرداری کنید؛
2) نمونهبرداری را از اوایل ماه مرداد شروع کرده و تا اواسط شهریور ادامه بدهید؛
3) بهصورت تصادفی برگچههای کاملاً بازشده را از وسط برگهای مرکب بدون میوهای جمعآوری کنید که حدود 2 متر از زمین فاصله دارند؛
4) در هر قسمت از 10 تا 20 درخت نمونهبرداری کنید؛
5) به ازای هر درخت 4 تا 10 برگ را جمعآوری کنید؛
6) برای افزایش دقت نمونهگیری و ارزیابی صحیح ریزمغذیها، از جمعآوری برگهایی که در طول فصل در معرض کود دهی برگی بودهاند خودداری کنید؛
7) برگها را در پاکتهای نشانهگذاری شده قرار داده و آنها را تا حداکثر 24 ساعت پس از نمونهبرداری به آزمایشگاه ببرید؛
میزان تراکم ریزمغذیها در برگ میتواند در طول فصل دستخوش تغییر شود، و حتی برگهای یک درخت نیز میتوانند حاوی مقادیر متفاوتی از ریزمغذیها باشند. مقادیر جدول زیر مربوط به نمونه برگهایی هستند که در بازه اوایل مرداد تا اواسط شهریور نمونهبرداری شدهاند. البته درصورتیکه قصد دارید وضعیت دریافت ریزمغذیها در درختان مختلف را مقایسه کنید، میتوانید در زمان دلخواه نمونهبرداری را انجام دهید.
تحلیل نتایج نمونهبرداری |
نیتروژن |
فسفر |
پتاسیم |
مقدار بحرانی (CV) |
1.8% |
0.14% |
1.6% |
بازه پیشنهادی |
2.2-2.5 |
0.14-0.17 |
1.8-2.0 |
جدول مقادیر ریزمغذیها (مقادیر بر اساس درصد ریزمغذیها در وزن خالص برگ هستند)
در شرایطی که مقدار ریزمغذیهای موجود در برگ از مقدار بحرانی کمتر باشد، باردهی درخت به همان نسبت کاهش پیداکرده و میتوان علائم کاهش ریزمغذیها را مشاهده کرد. در صورت حفظ کردن سطح ریزمغذیها در بازه پیشنهادی، میزان رشد و باردهی درخت به حالت ایدهآل بازمیگردد.