سن‌های زیان آور پسته
سن‌ها از جمله آفات هستند که با تغذیه از میوه و مغز میوه پسته در مراحل مختلف رشدی آن ایجاد خسارت نموده و همچنین قادر به انتقال قارچ‌های بیماری‌زا نظیر قارچ عامل بیماری ماسوی پسته نیز می‌باشند.
1. سن یکدست سبز پسته
از این جنس دو گونه در باغ‌های پسته فعالیت می‌نمایند. حشرات کامل دارای بدنی بیضی‌شکل و به رنگ یکدست سبز می‌باشند (شکل 10). گونه‌های این جنس دارای 3 تا 5 نسل در سال بوده و زمستان‌گذرانی آن‌ها به‌صورت حشرات کامل در حال دیاپوز (توقف رشد و نمو به‌منظور سازگاری برای بقا) به رنگ قرمز آجری یا مسی رنگ در زیر پوست تنه درختان مختلف در اطراف باغ‌های پسته سپری می‌گردد. این حشرات از اواسط فروردین‌ماه از مکان‌های زمستان‌گذران خارج شده و بر روی میزبان‌های تازه روییده به‌ویژه بوته‌های اسفند و زاروق در داخل و اطراف باغ‌های پسته تغذیه و تخم‌ریزی می‌نمایند. با توجه به زیست‌شناسی گونه‌های این جنس، آن‌ها قادرند از ابتدای تشکیل میوه بر روی درختان پسته فعالیت نمایند و در سال‌هایی که با جمعیت زیاد از زمستان‌گذران خارج شده باشند، می‌توانند خسارت قابل‌توجهی به محصول پسته در ابتدای فصل وارد نمایند.
2. سن سبز با لکه سفید در انتهای سپرچه
این جنس دارای دو گونه در مناطق پسته‌کاری ایران می‌باشد. حشرات کامل به رنگ سبز با لکه سفید به شکل یک قطره آب در انتهای سپرچه می‌باشند (شکل 11). زمستان‌گذرانیشان به‌صورت حشره کامل در حال دیاپوز (توقف رشد و نمو به‌منظور سازگاری برای بقا) به رنگ قهوه‌ای تا قهوه‌ای کم‌رنگ در مناطق کوهستانی و زیر انواع بوته‌های وحشی سپری می‌گردد. این حشرات در اواسط فروردین از مکان‌های زمستان‌گذران خارج شده و بر روی میزبان‌های تازه روییده به‌ویژه اسپند شروع به تغذیه و تخم‌ریزی می‌نمایند. در صورت نامساعد شدن شرایط محیطی (حدوداً از اواخر خرداد) و از بین رفتن میزبان‌های وحشی، سن‌ها به سمت باغ‌های پسته هجوم می‌آورند؛ لذا با توجه به زیست‌شناسی این سن‌ها، آن‌ها از مرحله شروع مغز بندی بر روی درختان پسته فعالیت می‌نمایند و در ابتدای فصل و در مرحله گل‌دهی و خوشه‌بندی در باغ‌های پسته حضور ندارند.
کنترل و مبارزه
مبارزه شیمیایی:
- زمان مبارزه: در مرحله مشاهده حشرات کامل روی درختان پسته به تعداد یک جفت سن در هر درخت.
- فنیتروتیون (سومیتیون): 1.2 تا 1.5 لیتر در هزار لیتر آب.
- فنتیون (لبایسید): 1.5 لیتر در هزار لیتر آب.
- افوریا و تیاترین: 250 تا 300 سی‌سی در هزار لیتر آب.
مبارزه غیرشیمیایی:
- سن‌های پنتاتومید سبز پسته دارای نورگرایی مثبت بوده و به سمت تله‌های نوری معمولی جذب می‌گردند. لذا باغداران می‌توانند با قرار دادن یک فانوس در داخل یک طشت پر از آب از وجود این حشرات در باغ‌های خود مطلع شوند.
- حمایت از دشمنان طبیعی به‌ویژه زنبورهای پارازیتوئید تخم.
- اجتناب از کندن و از بین بردن میزبان‌های وحشی در مناطق زمستان‌گذران سن‌ها.
- اجتناب از کندن و از بین بردن علف‌های هرز میزبان در مرحله حضور سن‌ها در باغ.
سن‌های بذرخوار
از این خانواده سن قرمز، در سال‌های طغیانی از آفات مهم و خسارت‌زا به‌ویژه در اوایل فصل رویشی در باغ‌های پسته کشور بوده و با جمعیت زیاد خسارت شدیدی به محصول پسته وارد می‌نماید. حشرات کامل دارای بدنی کشیده و به رنگ قرمز با نوارهای سیاه در بین نواحی قرمز می‌باشند (شکل 12).
زمستان‌گذرانیشان به‌صورت حشره کامل در حال دیاپوز (توقف رشد و نمو به‌منظور سازگاری برای بقا) در پناهگاه‌های مختلف در دشت‌های اطراف باغ‌های پسته سپری می‌گردد. حشرات کامل در اوایل اردیبهشت از مکان‌های زمستان‌گذران خارج شده و به سمت باغ‌های پسته هجوم می‌آورند. تغذیه حشرات کامل از میوه‌های تازه‌تشکیل‌شده و نابالغ، سبب سیاه‌شدن میوه پسته شده و میوه‌های مورد تغذیه پس از مدتی بر روی درختان، خشک شده و ریزش می‌کنند (شکل 13). خسارت این آفت به دلیل هجوم دسته‌جمعی و با جمعیت زیاد در صورت عدم مبارزه به‌موقع می‌تواند بسیار شدید باشد. پس از سخت‌شدن پوست استخوانی میوه پسته، سن قرمز قادر به تغذیه از میوه پسته نبوده و به سمت درختانی نظیر انواع آلو، انگور، توت و غیره مهاجرت می‌نماید.
کنترل و مبارزه
برای اطمینان از حضور حشرات کامل سن قرمز در باغ‌های پسته می‌توان به روش‌های زیر عمل کرد:
- سن قرمز دارای نورگرایی مثبت نبوده و به تله‌های نوری معمولی جذب نمی‌شوند؛ لذا با کارگذاری تله‌های روغنی مایع به‌ویژه روغن‌های حاوی پایه کنجد و کلزا در داخل و اطراف باغ‌های پسته در اوایل فصل (اواخر فروردین تا اوایل اردیبهشت) می‌توان آن‌ها را به دام انداخت.
- با بررسی علف‌های هرز میزبان مانند علف خرس یا کاتوس و گل قاصدک می‌توان به حضور آفت در باغ پی‌برد.
- بررسی و مشاهده چشمی درختان و تکاندن خوشه‌های پسته در داخل سینی پلاستیکی سفید نیز از دیگر روش‌های پی‌بردن به حضور آفت در باغ است.
مبارزه شیمیایی:
پس از اطمینان از حضور جمعیت آفت در باغ، نسبت به مبارزه شیمیایی با سموم زیر اقدام نمایید:
- فنیتروتیون (سومیتیون): 1.2 تا 1.5 لیتر در هزار لیتر آب.
- افوریا و تیاترین: 250 تا 300 سی‌سی در هزار لیتر آب.
نکته: در زمان سم‌پاشی، علف‌های هرز میزبان سن قرمز مانند علف‌خرس یا کاتوس (گز پیچ)، گل قاصدک و غیره نیز سم‌پاشی شوند و از تیلر کردن آن‌ها خودداری گردد.
